Konkurs Tradycyjnej Podkarpackiej Pisanki Wielkanocnej – czytaj z PIK Podkarpacki Informator Kulturalny - PIK

Przejdź do treści

Konkurs Tradycyjnej Podkarpackiej Pisanki Wielkanocnej – czytaj z PIK

Zdjęcie z Konkursu na Tradycyjną Podkarpacką Pisankę Wielkanocną, fot. M. Zając-Czerkies

Jak co roku w okresie Wielkiego Postu Wojewódzki Dom Kultury w Rzeszowie zorganizował Konkurs na Tradycyjną Podkarpacką Pisankę Wielkanocną.

Konkurs ma charakter wystawy, dzięki czemu w Galerii WDK w Rzeszowie możemy podziwiać pisanki z całego Podkarpacia, wykonane tradycyjnymi metodami. Ten rok niestety pokrzyżował nam plany i wystawa nie mogła dojść do skutku, jednak udało się ocenić wszystkie nadesłane zestawy pisanek. W tym roku zgłosiło się 28 pań, prezentując 168 pisanek. Jury w składzie: Jolanta Szpunar – instruktor plastyki WDK w Rzeszowie, Agnieszka Balawejder – etnolog, instruktor w Rzeszowie, Maria Kula – etnolog, instruktor w Rzeszowie postanowiło przyznać 7 równorzędnych nagród dla: Katarzyny Baran z Wysokiej, Aleksandry Elwertowskiej z Futomy, Cecylii Kawalec z Grzegorzówki, Edyty Korab z Orzechówki, Magdaleny Maciołek z Futomy, Anny Najbar z Komborni i Bogumiły  Wrony z Futomy. Pozostałe uczestniczki otrzymały wyróżnienia. Komisja dostrzega z roku na rok rosnący poziom nadesłanych pisanek. Cieszy też fakt, że do Konkursu zgłaszają się nowe osoby wykonujące pisanki technikami tradycyjnymi. Komisja dziękuje wszystkim uczestnikom za liczny udział w Konkursie oraz gratuluje osobom nagrodzonym i wyróżnionym.

Celem Konkursu jest upowszechnianie plastyki obrzędowej przez zachęcanie twórców do kontynuowania dawnych tradycji zdobienia pisanek. Pisanka traktowana jest także jako dzieło sztuki. Kolor i wzory na pisankach miały duże znaczenie. Malowano stylizowane motywy roślinne, archaiczne symbole jak gwiazdki, krzyże, swastyki, motywy zoomorficzne i wiele motywów zapożyczonych z haftu. Dominowały kolory: czerwony, żółty, czarny - wszystkie barwione naturalnymi metodami. W zależności od tego, jaki kolor jajka chciano uzyskać, używano innych surowców, np.: kolor brunatny niemal czarny otrzymywano z wywaru z kory dębu lub olchy, kolor brązowy z łupin z cebuli, kolor żółty z kaczeńców (knieć błotna) lub kory jabłoni, kolor czerwony z czarnego bzu, różowy z soku z buraka, niebieski z kwiatów fiołków. Z czasem chemiczne farby używane do farbowania tkanin zaczęły wypierać naturalne barwniki.

Sam zwyczaj zdobienia jajek wywodzi się z przedchrześcijańskich tradycji. W wierzeniach pogańskich jajko było symbolem sił witalnych, które były dalej przekazywane, używało się ich w magii wiosennej, która miała na celu pobudzenie ziemi do rodzenia. Najstarsze pisanki na ziemiach polskich pochodzą z końca X wieku. Wzór rysowano na nich roztopionym woskiem, a następnie barwiono je. W procesie chrystianizacji pisankę włączono do elementów symboliki wielkanocnej, gdzie symbolizuje rodzącą się do życia przyrodę, a w chrześcijaństwie głównie nadzieję wynikającą z wiary w zmartwychwstanie Chrystusa.

Pisanka przez stulecia towarzyszy człowiekowi jako symbol odradzającego się życia, budzącej się przyrody, odgrywa istotną rolę w wierzeniach ludowych. Istniało przeświadczenie, że przechowywanie ich w domu miało zapewnić pomyślność, chronić dom od nieszczęść i pożarów. A im starsza pisanka tym ochrona jest skuteczniejsza. Poświęconą pisankę jako lekarstwo podawano choremu, a jej skorupkami okadzano bydło. Co ważne zwyczaj malowania pisanek był domeną kobiet. Tylko one mogły je wykonywać. W niektórych regionach mężczyźni nawet nie mogli przebywać w obecności kobiet, gdy te się tym zajmowały.

Maria Kula