Uczestnicy konspiracji niepodległościowej na Podkarpaciu w latach 1939–1956 – czytaj z PIK Podkarpacki Informator Kulturalny - PIK

Przejdź do treści

Uczestnicy konspiracji niepodległościowej na Podkarpaciu w latach 1939–1956 – czytaj z PIK

Przekazujemy czytelnikom kolejną publikację dotyczącą bardzo trudnego okresu z historii Podkarpacia, obejmującego lata okupacji niemieckiej i pierwszego dziesięciolecia Polski „ludowej”.

Chociaż ukazuje ona wybrane postacie i wycinki z historii konspiracji niepodległościowej, to jednak daje możliwość poznania szczególnych uwarunkowań tamtego okresu i samego procesu historycznego. Prezentację uczestników konspiracji rozłożono na dwa rozdziały, aby rozróżnić konspirację antyniemiecką i antykomunistyczną. Jednak podziału tego nie można do końca zrealizować ze względu na fakt, że większość z wymienionych działaczy i żołnierzy uczestniczyło w obydwu konspiracjach. Opracowanie zawiera życiorysy i zasługi osób wybranych spośród kilku tysięcy uczestników konspiracji niepodległościowej na Podkarpaciu. Głównym kryterium ich doboru był fakt udziału Autora w akcjach upamiętnienia wybranych działaczy lub prezentowania ich sylwetek przy okazji rocznicowych obchodów wydarzeń lat 1939–1956, konferencji historycznych, sesji historycznych towarzyszących jubileuszom poszczególnych miejscowości, przygotowania publikacji z historii regionalnej, tworzenia wystaw historycznych, odsłaniania tablic i pomników. Biogramy te i opisy wydarzeń znajdujące się w niniejszej książce to część materiałów opracowanych przez Autora w okresie wieloletniej pracy naukowej i społecznej, prowadzonej w ramach Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Krośnie, Podkarpackiego Towarzystwa Historycznego, Powiatowego Klubu Historycznego im. AK Krosno – Dukla oraz w Dziale Historycznym Muzeum Podkarpackiego w Krośnie.

W tytule opracowania posłużono się terminem regionu geograficznego Podkarpacia, na którym prowadzona była działalność niepodległościowa w latach 1939–1956. Pod względem historycznym był to teren Inspektoratu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej Jasło, który obejmował powiaty: brzozowski, jasielski, krośnieński i sanocki. Pierwszy i drugi rozdział opracowania rozpoczynają się artykułami wprowadzającymi w tematykę, Armia Krajowa – zbrojne ramię Polskiego Państwa Podziemnego oraz W hołdzie ofiarom terroru komunistycznego. Po nich przedstawiono biogramy uczestników konspiracji według układu alfabetycznego. Drugą część rozdziałów tworzą artykuły zawierające opisy wybranych wydarzeń z historii podkarpackiej konspiracji. Pierwszy rozdział zawiera biogramy żołnierzy i współpracowników Związku Walki Zbrojnej, Armii Krajowej i Narodowej Organizacji Wojskowej, którzy w większości zostali zamordowani przez Niemców. Są wśród nich zarówno oficerowie zajmujący ważne stanowiska w konspiracji, jak i szeregowi żołnierze, łączniczki, księża. Drugi rozdział zawiera biogramy uczestników konspiracji antyniemieckiej, którzy po tzw. „wyzwoleniu” przeszli do konspiracji antykomunistycznej oraz sylwetki osób, które dopiero w Polsce „ludowej” rozpoczęły działalność konspiracyjną. Ukazano tu również represje reżimu komunistycznego wobec społeczeństwa, w tym niszczenie podstaw materialnych Kościoła katolickiego i ograniczanie działalności duszpasterskiej duchowieństwa. Szczególnie wyeksponowane zostało postępowanie organów „bezpieczeństwa publicznego” i „wymiaru sprawiedliwości” wobec przeciwników politycznych. Trzeci rozdział dotyczy upamiętnienia osób i wydarzeń opisanych w opracowaniu. Zaprezentowano tu fotografie miejsc upamiętnień, krótki opis ich organizacji i patriotycznej oprawy oraz wskazano autorów tych upamiętnień.

Wiedza zawarta w opracowaniu stwarza możliwość poznania patriotycznej postawy tamtego pokolenia, jego determinacji oraz poświęcenia w walce o wolną Polskę i w ratowaniu ludzi zagrożonych przez okupantów, postawy wynikającej z wyznawanych wartości narodowych i religijnych. Z niepowodzeń i dramatów życiowych bohaterów tamtych czasów można wywnioskować jak nierówną, wprost szaleńczą podejmowali walkę, jak wielką przewagą dysponowali ich oprawcy, jakich bezwzględnych metod używali w niszczeniu polskiego podziemia. Udział w batalii z wrogami narodu polskiego wymagał od jej uczestników bohaterstwa, cierpienia, a niejednokrotnie poświęcenia życia swojego i osób najbliższych. Śmierć kilkudziesięciu z przedstawionych w książce osób potwierdza to wydatnie. Celem Autora było upamiętnienie tych organizacji i osób, które miały odwagę przeciwstawić się niemieckiemu okupantowi i komunistycznemu zniewoleniu.

Czesław Nowak, autor publikacji