10. Zeszyty regionalne. Adam Kowalski w słuzbie Niepodległej
Mając na uwadze geopolityczne uwarunkowania naszego kraju, warto tutaj – na wstępie niniejszej publikacji – przywołać tę powszechnie znaną maksymę: Historia jest nauczycielką życia. Jako mieszkańcy środkowej Europy we własnym dobrze pojętym interesie powinniśmy doskonale poznać swoją przeszłość i na tej podstawie budować nie tylko politykę i postawy społeczne, ale także powiązania gospodarcze. Po części temu celowi służą obecnie obowiązujące programy nauczania, ale także działalność wielu instytucji, w których statut wpisana jest polityka kulturalna naszego państwa (np. Instytut Pamięci Narodowej, Narodowy Instytut Dziedzictwa, Narodowe Centrum Kultury, Narodowe Archiwum Cyfrowe, Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi, Instytut Sztuki PAN, Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. R. Dmowskiego i I.J. Paderewskiego oraz wiele innych agencji i placówek państwowych). W odniesieniu do przekazanego właśnie w Państwa ręce najnowszego numeru WDK-owskich „Zeszytów Regionalnych” pragnę podkreślić, iż w mojej ocenie należy propagować tezę, że o wolność i tożsamość narodową powinniśmy walczyć nieustannie i w każdej sytuacji narzędziami, jakie mamy dostępne – w ramach zarówno działań zbrojnych, jak i działalności naukowej i artystycznej. Tak robili nasi przodkowie, którzy z pieśnią na ustach ruszali do walki za ojczyznę, ryzykując karierę, majątek, zdrowie, a bardzo często życie. Naszym obowiązkiem jest przypominanie wkładu podkarpackich rodaków w odzyskanie niepodległości i ich poświęceń dla kraju. Do takich niewątpliwie zasłużonych dla naszej ojczyzny osób należy Adam Józef Kowalski, który czynnie służył Polsce jako żołnierz podczas pierwszej i drugiej wojny światowej, a także jako poeta i kompozytor.
Publikując dziesiąty już numer z serii wydawniczej „Zeszyty Regionalne”, należałoby dokonać formalnej i merytorycznej analizy zagadnień prezentowanych w poprzednich opracowaniach. W założeniu inicjatorów oraz współpracowników Wojewódzkiego Domu Kultury w Rzeszowie „Zeszyty” miały stanowić swego rodzaju kompendium wiedzy na temat osób i zjawisk, które obecnie coraz częściej wykorzystuje się do opisywania dziedzictwa niematerialnego naszego regionu.
Taki tematyczny i ideologiczny zakres obejmowały pierwsze „Zeszyty”, poświęcone m.in. twórcom i animatorom zespołów obrzędowych, regionalnym rzeźbiarzom, twórcom zabawek, czy też rzemieślnikom związanym na co dzień z różnorodnymi przejawami twórczości rękodzielniczej, np. metaloplastyką. Kolejne numery dotyczyły repertuaru i muzykowania osób czynnie działających na terenie Rzeszowszczyzny w zespołach i kapelach ludowych ze szczególnym uwzględnieniem grających na cymbałach. Zeszyt numer dziewięć poświęcony był tradycjom weselnym i współczesnym formom ich inscenizowania podczas przeglądów i konkursów folklorystycznych, natomiast numer wcześniejszy (ósmy) powstał we współpracy z Muzeum Etnograficznym w Rzeszowie i dotyczył wieloaspektowego zjawiska emigracji. Niestety WDK-owskie „Zeszyty Regionalne” ze względów finansowych były wydawane nieregularnie i dwa ostatnie numery ukazały się odpowiednio w 2012 i 2015 roku.
W ramach niniejszego, dziesiątego, numeru „Zeszytów Regionalnych” mam przyjemność zaprezentować Państwu przyczynek do biografii mjr. Adama Kowalskiego, w ramach którego postanowiliśmy skupić się na niebagatelnym dorobku artystycznym naszego rodaka. Jego ciekawa, wartościowa i w większości nieznana twórczość jest dla nas równie ważna, jak związki artysty z Podkarpaciem. Mając na uwadze rodzinne powiązania Adama Kowalskiego z Rzeszowem i Boguchwałą oraz stałą jego obecność jako poety i kompozytora w polskiej literaturze oraz muzyce, czujemy się w obowiązku kultywować jego dorobek w przestrzeni społecznej i kulturalnej przy okazji organizacji wydarzeń okolicznościowych czy obchodów ważnych rocznic. Takie inicjatywy podjęliśmy wspólnie z naszymi partnerami już w 2018 roku, obecnie zaś poszerzamy
je poprzez działania o charakterze edukacyjnym i wydawniczym. Ta nieformalna strategia WDK w Rzeszowie doskonale wpisuje się w ogólnopolski trend organizowania różnorodnych koncertów, konkursów lub inscenizacji historycznych. Nierzadko niezamierzonym wymiernym efektem takich działań jest samoistne tworzenie się rozmaitych grup rekonstrukcyjnych nawiązujących poprzez strój do historycznych formacji mundurowych. Wymienione inicjatywy przekładają się także na
powszechne zainteresowanie regionalną historią oraz na tworzenie się nowych placówek kulturalnych, stowarzyszeń oraz fundacji o charakterze ogólnopolskim. W ramach takich działań prowadzonych w Rzeszowie pojawiają się treści i przypominane są postaci związane z naszym południowo-wschodnim zakątkiem Polski.
Publikacja, którą mam przyjemność Państwu rekomendować, ma za zadanie przybliżyć szerszym rzeszom zarówno dokonania zawodowe, jak i dorobek artystyczny jednej z takich zapomnianych postaci, której wkład w polską kulturę w moim odczuciu jest niezmiernie istotny. Z pewnością wśród czytelników znajdzie się wiele osób, które
znają tekst Modlitwy obozowej lub tekst i melodię pieśni Morze, nasze morze czy Leguny w niebie i z radością odkryją, że autorem ich jest Adam Kowalski, którego losy związane są m.in. właśnie z Podkarpaciem.
Niniejszy numer „Zeszytów Regionalnych” noszący tytuł Adam Kowalski w służbie niepodległej został wzbogacony o skany dokumentów i liczne materiały źródłowe mające na celu udokumentowanie ważnych faktów z życia mjr. Adama Kowalskiego i przybliżenie czytelnikom jego twórczości, w większości szerzej nieznanej. Niewątpliwie do takich nieco zapomnianych, a wartych uwagi tekstów Kowalskiego należy Katechizm Orląt Polskich, który jest trawestacją oryginalnego utworu Władysława Bełzy z 1900 roku i stanowi swego rodzaju komentarz do wydarzeń historycznych we Lwowie oraz wkładu Józefa Piłsudskiego w odzyskanie niepodległości.5
Uzupełnieniem publikacji jest płyta CD pt. Kierunek Wisła zespołu Buen Camino z Boguchwały, tj. z miejscowości, w której na cmentarzu parafialnym znajdują się groby rodziców Adama Kowalskiego. Album ten stanowi reedycję wydawnictwa opracowanego w 2018 roku. Szerzej o jego genezie przeczytacie Państwo w artykule Jerzego Czeluśniaka W stulecie niepodległości 1918–2018. Postscriptum autora płyty Kierunek Wisła z perspektywy 2022 roku (Aneks 1).
Należy przy tym podkreślić, że obecnie prezentowany materiał dźwiękowy (a także sam skład osobowy współtwórców płyty) został nieznacznie zmodyfikowany i poszerzony w stosunku do pierwszego wydania. Na płycie pojawił się wiersz pt. Otrzep kurz, Polsko, ze swego sztandaru autorstwa Romana Zycha (na co dzień zawodowo realizującego się jako instruktor Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie), który w sposób mistrzowski przygotował i zaprezentował oraz nagrał Jan Niemaszek (aktor teatralny i filmowy związany przez długie lata z Polskim Radiem w Rzeszowie), oraz nowy utwór Do żony w kraju, do którego muzykę skomponował jak zwykle niezawodny Jerzy Czeluśniak.
Mam nadzieję, że przekazane opracowanie będzie wspaniałą lekturą, wysłuchanie dołączonego do niego materiału audio sentymentalnym i edukacyjnym doświadczeniem muzycznym, zaś zapoznanie się z całością stanowić będzie ciekawą lekcję historii i kunsztu artystycznego, które wspólnie będziemy propagować wśród naszych rodaków w kraju i za granicą. Na zakończenie chciałbym wszystkim pracownikom i współpracownikom Wojewódzkiego Domu Kultury w Rzeszowie złożyć serdeczne podziękowania za wsparcie i pomoc okazaną przy organizacji pierwszej edycji Podkarpackiego Festiwalu Patriotycznego w Rzeszowie 2 maja 2022 roku
w ramach Narodowego Święta Flagi Rzeczypospolitej Polskiej. Szczególne wyrazy wdzięczności pragnę skierować do: ks. Jana Szczupaka, Sławomira Wnęka, Mateusza Witczuka, Krystiana Szczepańskiego, Ryszarda Jędrucha, Barbary Gajewskiej, Aliny Bosak, Jacka Magdonia, Moniki Brewczak, Marty Wierzbieniec, Jacka Guta, Krzysztofa Jarosza oraz Wojewody Podkarpackiej pani Ewy Leniart, a ponadto całego Zarządu Województwa Podkarpackiego na czele z Marszałkiem Województwa
Podkarpackiego panem Władysławem Ortylem i panem Stanisławem Kruczkiem, który osobiście uczestniczył w naszym wydarzeniu.
/Damian Drąg, Dyrektor Wojewódzkiego Domu Kultury w Rzeszowie/
Redakcja: Damian Drąg
Współpraca i konsultacje merytoryczne: Damian Drąg, Mateusz Witczuk
Tekst: Sławomir Wnęk
Redakcja językowa i korekta: Anna Rusinek-Miąsik
Projekt okładki: Łukasz Baran
ISBN 978-83-87773-60-1
Wydawca: Wojewódzki Dom Kultury w Rzeszowie
ul. Stefana Okrzei 7, 35-002 Rzeszów
Oprawa: miękka
Ilość stron: 60
