Garnki z Roztocza - Najstarsze ślady ziemi lubaczowskiej - Kraina Roztocze Podkarpacki Informator Kulturalny - PIK

O wydarzeniu:

"Zapraszamy Państwa do naszej siedziby głównej, a także do naszych oddziałów: Zespołu Cerkiewnego w Radrużu, Zespołu Cerkiewnego w Nowym Bruśnie oraz Zespołu Zamkowo-Parkowego w Lubaczowie. Czekają na Państwa wykłady, spacery edukacyjne, wycieczki, warsztaty oraz koncert!

Szczególnie chcielibyśmy zaprosić Państwa na wernisaż nowej wystawy czasowej pt. „Garnki z Roztocza. Pamięci Stanisława Franciszka Gajerskiego (1932–2021)”, w trakcie której zaprezentujemy Państwu niezwykle urokliwą kolekcję garnków, dzbanków, dwojaków, baniek i butli, powstałych w ośrodku garncarskim w Potyliczu, i przypomnimy wybitną postać historyka, regionalisty i pedagoga pochodzącego z Cieszanowa" - zachęcają organizatorzy.

Program:

Piątek, 14 czerwca

• 15:00–18:00, Zespół Cerkiewny w Radrużu
  Warsztaty z pisania ikon, które poprowadzi ikonograf Sebastian Niestój. Uczestnicy wykonają swoje własne ikony, które będą doskonałą pamiątką z wydarzenia (zapisy na warsztaty zamknięte, brak miejsc).
• 17:00–18:30, Siedziba główna Muzeum Kresów w Lubaczowie
  Wykład Grzegorza Dąbrowskiego pt. „Pradzieje i wczesne średniowiecze ziemi lubaczowskiej”. Wykład przybliży archeologię ziemi lubaczowskiej. Zaprezentowane zostaną archiwalne i najnowsze badania archeologiczne oraz nowe opracowania materiałów z badań.

Sobota, 15 czerwca

• 9:00–18:00, Zespół Cerkiewny w Radrużu
  Warsztaty z pisania ikon – kontynuacja (zapisy na warsztaty zamknięte, brak miejsc)
• 12:00–16:00, Zespół Cerkiewny w Radrużu, prowadzone przez Pracownię PePesza Ceramik Warsztaty ceramiczne
  • Grupa I – 12:00 – 14:00 (zapisy: https://podkarpackie.travel/artykuly/kraina-roztocze-wez-drugi-oddech)
  • Grupa II – 14:00 – 16:00 (zapisy na warsztaty zamknięte, brak miejsc)

PePesza Ceramik to pracownia, która powstała w efekcie wieloletniej pasji, doświadczeniu i wytężonej pracy. Dzięki temu ceramika jest niepowtarzalna, unikatowa i wyjątkowa. Wszystkie przedmioty wykonywane są ręcznie z wysokiej klasy gliny oraz szkliwione szkliwami spożywczymi, co przekłada się na jakość  i funkcjonalność ceramiki. Powstałe przedmioty i naczynia są wygodne w użytkowaniu, piękne oraz dopasowane do każdego klienta. Proponowane wzornictwo może być tylko podpowiedzią  i bodźcem do uruchomienia własnej wyobraźni.

Niedziela, 16 czerwca

• 9:00 – 16:00, Zespół Cerkiewny w Radrużu
  Warsztaty z pisania ikon – kontynuacja (zapisy na warsztaty zamknięte, brak miejsc)
• 11:00 – 12:30, Zespół Zamkowo-Parkowy w Lubaczowie
  „Najstarszy Lubaczów” – spacer z Grzegorzem Dąbrowskim po Zespole Zamkowo-Parkowym połączony z wykładem dotyczącym historii lubaczowskiego założenia obronnego oraz prezentacją gdzie znajdowały się poszczególne elementy grodu, zamku i pałacu
• 16:00 – 18:00, Zespół Cerkiewny w Radrużu
  Wernisaż wystawy „Garnki z Roztocza. Pamięci Stanisława Franciszka Gajerskiego (1932–2021)”

W kulturze materialnej wsi i małych miasteczek ważną rolę odgrywało rzemiosło garncarskie. Niemal do połowy XX w. naczynia gliniane należały do podstawowego wyposażenia każdego gospodarstwa domowego, a warsztaty garncarskie były bardzo rozpowszechnione.

Jeden z największych ośrodków garncarskich znajdował się w Potyliczu, dawnym miasteczku położonym na terenie staropolskiego powiatu lubaczowskiego, obecnie ukraińskiej wsi tuż przy granicy z Polską. Potylicz, który przed 1423 r. zyskał prawa miejskie, w XVI w. przeżywał okres swego największego rozwoju. To właśnie wówczas zasłynął jako duży i dobrze rozwinięty ośrodek garncarski i kaflarski. W tym czasie działało tu aż 50 garncarzy, najwięcej na terenie ówczesnej Rzeczypospolitej, którzy skupieni byli w niezależnym cechu.

Wyroby potylickie były bardzo znane i cenione. W kolejnych stuleciach produkcja naczyń przeniosła się też do sąsiednich miejscowości, z których Hrebenne, Werchrata, Dziewięcierz i Siedliska, znajdują się obecnie po polskiej stronie granicy. Rzemiosłem garncarskim trudnili się zarówno Rusini (Ukraińcy), jak Polacy i Żydzi.

Po II wojnie światowej potylicki ośrodek garncarski przestał istnieć. Pojedyncze warsztaty działały jeszcze po stronie polskiej do lat 60. XX w., a po stronie ukraińskiej w tym samym czasie funkcjonowały ostatnie kaflarnie.

Największe zasługi dla badań nad dziejami potylickiego ośrodka garncarskiego wniósł Stanisław Franciszek Gajerski (1932–2021), wybitny pedagog, historyk i regionalista z Cieszanowa, który poświęcił się także dziejom kamieniarstwa bruśnieńskiego, szkła lubaczowskiego, by w końcu zająć się historią II wojny światowej, a szczególnie losami konspiracji niepodległościowej.

Materiały do pracy nad ceramiką potylicką zbierał w trakcie badań w archiwach i muzeach na terenie Polski i Ukrainy oraz poprzez utrzymywanie ożywionej korespondencji z licznymi naukowcami. Prowadził również penetracje terenowe, głównie w okolicach Horyńca-Zdroju. W ich trakcie zgromadził kolekcję wyrobów z Potylicza i Dziewięcierza. Zbiór ten liczy obecnie 26 naczyń powstałych w większości na początku lub w pierwszej tercji XX w.

W 2023 r. dzięki Rodzinie Państwa Gajerskich kolekcja została włączona do zbiorów Muzeum Kresów w Lubaczowie. Razem ze zgromadzonymi w muzeum zabytkami utworzona została „Kolekcja ceramiki potylickiej imienia Stanisława Franciszka Gajerskiego”.

Naczynia z kolekcji Stanisława F. Gajerskiego, które zaprezentujemy na wystawie (będzie ich łącznie 36), posiadają charakter użytkowy i reprezentują kilka podstawowych typów, jak dzbany, garnki, garnuszki i dwojaki. Zabytki te reprezentują najbardziej charakterystyczne cechy technologiczne wyrobów potylickich. Należy do nich doskonałej jakości materiał, czyli glina kaolinowa o jasnym, kremowym kolorze, pozwalająca wytoczyć na kole garncarskim bardzo cienkie ścianki.

Elementem typowym jest również zdobnictwo w postaci polewy i malatury. Gruba, szklista glazura ołowiowa, barwiona tlenkami miedzi na intensywny kolor zielony, stała się najbardziej rozpoznawalną cechą tych naczyń. W pełni oryginalnym zabiegiem było glazurowanie jedynie krawędzi wylewu i nanoszenie nieregularnych, przeważnie łezkowatych plamy glazury po obydwu stronach nasady ucha.

Naczynia nieglazurowane są zdobione w bardziej oszczędny sposób. Do tego celu wykorzystywano białą, a częściej czerwoną glinkę, którą malowano na brzuścu spiralnie biegnące proste lub faliste linie. W podobny sposób zdobione były te same fragmenty naczynia w postaci linii rytych.

Powstanie wystawy wsparli: Nadleśnictwo Lubaczów, Miasto i Gmina Cieszanów, Bank Spółdzielczy w Lubaczowie, Nadleśnictwo Narol.

• 18:00 – 19:30, Zespół Cerkiewny w Radrużu
  Koncert Kapeli Maliszów w cerkwi pw. św. Paraskewy
  Kapela Maliszów to Jan Malisz oraz dwójka jego dzieci – Zuzanna i Kacper. W swojej twórczości zespół inspiruje się tradycyjną muzyką regionu, z którego pochodzi. Oprócz odtwarzania starych melodii, muzycy tworzą własne utwory, w których starannie łączą polski charakter z wypracowanym przez siebie stylem. Klimat ich nagrań to w dużej mierze zasługa własnoręcznie tworzonych, nietypowych instrumentów, jakie wykorzystywane są do ich powstania.

Dodatkowe atrakcje:

Zespół Cerkiewny w Radrużu

Bezpłatne zwiedzanie z przewodnikiem - zwiedzanie rozpoczyna się o następujących godzinach: 10:15, 11:00, 12:00, 13:15, 14:15, 15:00, 16:00, 17:00 (czas zwiedzania ok. 45 min.)

Zespół Cerkiewny w Nowym Bruśnie i Brusno Stare

Bezpłatne zwiedzanie z przewodnikiem

Zwiedzanie rozpoczyna się o następujących godzinach: 10:00, 12:30, 14:30, 17:00 (czas zwiedzania ok. 2 h).

Spotkanie uczestników pod cerkwią św. Paraskewy w Zespole Cerkiewnym Nowym Bruśnie (uczestnicy dojeżdżają własnym środkiem transportu) – zwiedzanie z przewodnikiem, Renatą Ferenc-Pupek, Zespołu Cerkiewnego. Przejazd na parking w Starym Bruśnie i przejście piesze na cmentarz, by poznać dzieje kamieniarstwa bruśnieńskiego, a następnie do kaplicy pw. św. Mikołaja, gdzie uczestnicy zagłębią się w tradycję święta Jordanu.

Szczegółowy program wszystkich wydarzeń, które odbywają się w ramach „Krainy Roztocze. Weź drugi oddech”, przygotowanych przez Muzeum Kresów w Lubaczowie, Powiat Lubaczowski, Stowarzyszenie Folkowisko, Gminę Lubaczów, Gminę Horyniec-Zdrój, Miasto i Gminę Narol, Miasto i Gminę Cieszanów, Powiatowe Centrum Kultury oraz Podkarpacką Regionalną Organizację Turystyczną można znaleźć na stronie: podkarpackie.travel