Franciszek Prochaska – malarstwo, grafika, rysunek. Katalog zbiorów
Franciszek Prochaska jest postacią niezwykle ważną dla Muzeum Historycznego w Sanoku zarówno ze względu na własny dorobek artystyczny, jak również w kontekście stałej Galerii Malarstwa XX wieku im. Marii i Franciszka Prochasków, której rdzeń stanowi dar obejmujący prace artystów polskich i zagranicznych tworzących we Francji.
Artysta urodził się w 1891 r. w Brzozowie. Od 13 roku życia, po śmierci ojca, wraz z matką i siostrą mieszkał w Sanoku. Po ukończeniu gimnazjum przez dwa semestry studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie pod kierunkiem Józefa Pankiewicza, po czym, podczas I wojny światowej, wstąpił do Legionów Piłsudskiego, pełniąc funkcje urzędnicze. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, na krótko, powrócił w rodzinne strony, by w 1921 r. – już wspólnie z żoną Marią Podolską – ponownie udać się do Francji. Do kraju nigdy już nie powrócił. Mieszkając w Paryżu, pełnił obowiązki zawodowe kierownika referatu budżetowego Polskiej Wojskowej Misji Zakupów, a następnie attaché wojskowego, godząc je z zamiłowaniem do sztuki przynależnym duchowości wrażliwego artysty. Wraz z żoną prowadził salon, który był miejscem ożywczych spotkań towarzyskich z ludźmi kultury i sztuki tamtego okresu.
Przyjacielskie relacje z Pankiewiczem, wspólne plenery na Lazurowym Wybrzeżu, podsycały twórczą pasję i inspirowały do własnych poszukiwań, choć niewątpliwie odcisnęły znaczący i trwały ślad w jego własnej twórczości. Prócz profesora w kręgu bliskich przyjaciół pozostawali również Tytus Czyżewski, Jan Rubczak, Jan Wacław Zawadowski, Ludwik Lille czy Konstanty Brandel. Ten ostatni wprowadzał go w arkana uprawianej z wielkim pietyzmem i zaangażowaniem twórczości graficznej, która uzyskała szczególną rangę w całym œuvre artysty.
Wybuch II wojny przerwał działalność plastyczną, wymagając większego zaangażowania w obowiązki wojskowe. W 1940 r. Prochaska uzyskał awans na stopień podpułkownika. Po ataku III Rzeszy na Francję przedostał się do Wielkiej Brytanii, służbowe obowiązki kancelaryjne kontynuując w Oddziale Spraw Krajowych w Londynie. Po zakończeniu działań wojennych Prochaskowie powrócili do pozostawionego w Paryżu na Rue Campagne Première mieszkania. W 1959 r., ze względu na pogarszające się zdrowie Marii, przenieśli się w łagodniejszy klimat Prowansji, osiadając w domu z ogrodem w Aix-en-Provance. Artysta całą energię koncentrował na rozwijaniu działalności graficznej, z równym zaangażowaniem uprawiając drzeworyt, akwafortę, suchą igłę, miedzioryt, w tym także techniki barwne. Równolegle z grafiką warsztatową rozwijał zainteresowania piękną książką. Wspólnie z żoną otworzył oficynę drukarską, z której w bibliofilskich nakładach, na najwyższej jakości papierze, wychodziły dekorowane własną grafiką książki. W 1971 r. zmarła żona artysty, rok później – wciąż pogrążony w bólu po jej stracie – odszedł Franciszek Prochaska. Pochowany został na cmentarzu w Aix-en-Provance. Prace artysty znajdują się w zbiorach Muzeum Narodowego i Biblioteki Narodowej w Warszawie, Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie, Biblioteki Polskiej w Paryżu, Muzeum Grenoble we Francji.
/Dorota Szomko-Osękowska/
Redakcja: Wiesław Banach, Ewa Kasprzak
Wydawca: Muzeum Historyczne w Sanoku
Sanok 2003
ISBN 83-919305-1-3
