Interdyscyplinarna Konferencja Naukowa Podkarpacki Informator Kulturalny - PIK

Konferencja ma na celu zwrócenie uwagi na specyfikę dziedzictwa kulturowego Dolnego Nadsania (zwanego również mikroregioniem lub subregionem dolnosańskim), terenu przejściowego i niejednoznacznego, obszaru obejmującego miejscowości leżące po obu stronach rzeki San, w jej dolnym biegu, na obszarze dawnej Puszczy Sandomierskiej. To określenie pojawiło się po raz pierwszy w opracowaniach historyczno-regionalnych badacza ks. doc. dra hab. Wilhelma Gaja-Piotrowskiego, którego dorobek naukowy jest poświęcony historii i kulturze ludowej tych ziem. Dolne Nadsanie, zaliczane do obszaru kultury ludowej Lasowiaków, było obszarem krzyżowania się wielu elementów rodzimej kultury z wpływami sąsiedniej Lubelszczyzny oraz Sandomierszczyzny. Poczucie odrębności mieszkańców wsi leżących w dolinie Sanu i na obrzeżach dawnej puszczy od wsi lasowskich (lasowiackich) było odnotowywane podczas badań terenowych oraz w literaturze regionalnej. To budowanie tożsamości lokalnej opierało się również na antagonistycznych relacjach z ludnością zamieszkującą śródleśne wioski, odróżniającą się zwłaszcza ubiorem i gwarą. Współczesne badania prowadzone na tym terenie pozwalają na nowo przyjrzeć się temu obszarowi i jego dziedzictwu w obliczu współczesnych przemian społeczno-kulturowych, fali migracji i tworzenia się nowych osiedli niezintegrowanych ze społecznością lokalną.

Wobec powyższego widzimy potrzebę zebrania współczesnych wyników badań z różnych ośrodków naukowych, które zajmowały się w ostatnich dekadach badaniem kultury ludowej tego obszaru, tym bardziej, że specyfika regionu ulegała nieodwracalnym, gwałtownym przekształceniom wraz z rozwojem przemysłu i skokiem gospodarczym, jakie miały miejsce w XX w. w związku z budową COP-u i funkcjonowaniem Huty Stalowa Wola. Istotne staje się kompleksowe opracowanie wiedzy dotyczącej m.in. budownictwa, stroju ludowego, rzemiosł, ważnych ośrodków handlowych i niematerialnego dziedzictwa.

Do udziału w konferencji zaprosiliśmy naukowców, badaczy, muzealników zajmujących się tym mikroregionem. Mamy nadzieję, że będzie ona podsumowaniem zgromadzonej wiedzy specjalistycznej, do której odwoływać się chcą środowiska samorządowe, nauczyciele, inni zainteresowani tematyką kultury ludowej, m.in. koła gospodyń wiejskich czy zespoły ludowe. Chcemy podsumować i przeanalizować dotychczasowy stan badań, aby wspierać działania na rzecz autentyczności regionalnego dziedzictwa kulturowego.

Program konferencji

29 września (czwartek)

9.00–10.00

• Rejestracja uczestników

10.00–10.10

• Aneta Garanty, dyrektor Muzeum Regionalnego w Stalowej Woli. Powitanie uczestników

Sesje wykładowe

 Sesja I

• Dolne Nadsanie. Perspektywa badawcza – prowadzenie dr hab. Mariola Tymochowicz
• 10.10–10.30 dr Jolanta Dragan, Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej. Charakterystyka regionu etnograficznego Lasowiaków i jego zróżnicowanie
• 10.30–10.50 dr Kazimierz Jańczyk, Stalowa Wola. Wyodrębnienie i zakres badań Subregionu Dolnego Nadsania w opracowaniach ks. doc. dra hab. Wilhelma Gaja-Piotrowskiego
• 10.50–11.10 prof. dr hab. Kazimierz Ożóg, Uniwersytet Rzeszowski. Gwary Puszczy Sandomierskiej
• 11.10–11.30 dr hab. Katarzyna Smyk, prof. UMCS, UMCS w Lublinie. Identyfikacja zagrożeń wobec niematerialnego dziedzictwa kulturowego na przykładzie tradycji Dolnego Nadsania
• 11.30–11.45 - Dyskusja
• 11.45–12.00 - Przerwa kawowa

Sesja II

Dolne Nadsanie w projektach badawczych – prowadzenie dr hab. Katarzyna Smyk

•  12.00–12.20 dr Dominik Porczyński, Uniwersytet Rzeszowski. Tradycje ludowe mikroregionu nadsańskiego z perspektywy współczesnych mieszkańców
• 12.20–12.40 dr Joachim Popek, Uniwersytet Rzeszowski. Historyczne spojrzenie na chłopskie służebności gruntowe i powstanie lasów gminnych w dominium Rozwadów
• 12.40–13.00 Patrycja Laskowska-Chyła, Uniwersytet Jagielloński. Dziedzictwo lasowiackie w kontekście konstruowania tożsamości postprzemysłowej
• 13.00–13.20 Elżbieta Skromak, Muzeum Regionalne w Stalowej Woli. Tutaj stał mój dom. Przywracanie pamięci o nadsańskiej wsi Pławo
• 13.20–13.35 - Dyskusja
• 13.35–14.35 - Lunch

Sesja III

Materialne i niematerialne dziedzictwo Dolnego Nadsania – prowadzenie dr Jolanta Dragan

• 14.35–14.55 dr hab. Mariola Tymochowicz, Prof. UMCS, UMCS w Lublinie, Muzeum Narodowe w Lublinie. Dziedzictwo kulinarne subregionu Dolnego Nadsania
• 14.55–15.15 dr Izabela Stąpor, Uniwersytet Warszawski. Lasowiacy w przewodniku multimedialnym a wsie uwzględnione przez badaczy Dolnego Nadsania
• 15.15–15.35 Wojciech Dragan, Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej. Tradycje gospodarskie i rzemieślnicze w Puszczy Sandomierskiej ze szczególnym uwzględnieniem terenu Dolnego Nadsania
• 15.35–15.55 dr Sylwester Łysiak, Uniwersytet Rzeszowski. Dolne Nadsanie muzycznie
• 15.55–16.15 Judyta Sos, Muzeum Etnograficzne w Rzeszowie. Dolne Nadsanie w zbiorach i Archiwum Muzeum Etnograficznego im. F. Kotuli w Rzeszowie
• 16.15–16.30 Dyskusja i podsumowanie sesji wykładowej
• 16.30–17.00 Degustacja potraw regionalnych, spotkanie z mistrzami kulinarnymi

Wydarzenie towarzyszące:

• 17.00 Otwarcie wystawy czasowej Nieznane – Zachowane. Reminiscencje etnograficzne Dolnego Nadsania

30 września (piątek) Sesja warsztatowa

• 8.00–9.00 Rejestracja uczestników
• 9.00–9.15 Elżbieta Skromak, Muzeum Regionalne w Stalowej Woli. Wprowadzenie do tematyki stroju ludowego Dolnego Nadsania
• 9.15–11.15 Anita Ryba, Spółdzielnia Socjalna „Łęgowianka”. Warsztaty z haftu
• 11.15–11.30 Przerwa kawowa
• 11.30–13.30 Renata Sendrowicz, „Renidzieło”. Warsztaty z koronki
• 13.30–14.00 Degustacja potraw regionalnych, spotkanie z mistrzami kulinarnymi
• 14.00–15.00 Beata Trybuła, Muzeum Regionalne w Stalowej Woli. Pokaz warsztatowy inspirowany plastyką obrzędową regionu dolnosańskiego
• 15.00 Zakończenie konferencji

Wstęp wolny

Ze względu na ograniczoną liczbę miejsc, prosimy o potwierdzenie uczestnictwa do dnia 16 września 2022 r. na adres: eskromak@muzeum.stalowawola.pl lub telefonicznie 15 844 86 56 wew. 215 z podaniem imienia i nazwiska, nazwy instytucji oraz dnia uczestnictwa.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego